چشم انداز

«فلسفه وجودی یک نهاد یا سازمان نقش انحصاری است که آن نهاد یا سازمان در جامعه بر عهده گرفته و از این روست که فلسفۀ وجودی، نیت و علت پیدایش و ادامۀ حیات آن نهاد عنوان می‌شود؛ به بیانی ساده، فلسفۀ وجودی، توجیه موجودیت و مسئولیت انحصاری مجموعه است. برای درک فلسفه وجودی یا مأموریت باید تصریح شود که قصد ارائه چه خدمت یا محصولی وجود دارد، اساساً چرا چنین قصدی وجود دارد، محصول یا خدمت برای چه کسانی ارائه می‌شود و مزیت رقابتی آن سازمان و کانون توجه آن کجاست. معمولاً از فلسفه وجودی به عنوان رسالت یا مأموریت نیز یاد می شود. بر همین اساس بیانیۀ مأموریت عامل تمایز بخش یک سازمان از سازمان‌های مشابه و نقشۀ راه برای اجرا، ارزیابی و به‌سازی تمام فعالیت‌های آن است.
چشم‌انداز، تصویری ذهنی از وضعیت مطلوب نهادی چون دانشگاه است که مورد حمایت فلسفۀ وجودی آن است؛ چشم‌انداز دانشگاه در پی آن است که اعلام کند دانشگاه قصد قرار گرفتن در چه موقعیتی را دارد؛ بر این اساس سند چشم‌انداز دانشگاه، مشتمل بر گزاره‌هایی درباره آیندۀ دانشگاه و نیز تفسیر آن گزاره‌ها به گونه‌ای است که به اَعمال آگاهانه، فرایندهای جمعی و نحوه پاسخگویی به چالش‌های آینده جهت دهد؛ چشم‌انداز تصویری مدوّن از چیزی است که ذی‌نفعان سازمان آرزو می‌کنند در آینده به آن نقطه برسند. چشم‌انداز یا آرمان، مقدم بر تنظیم برنامه‌های راهبردی و عملیاتی است، چرا که پس از تصریح چشم‌انداز، نوبت به درک وضع موجود و تدوین برنامه‌های راهبردی و عملیاتی خواهد رسید.» (سند چشم‌انداز و برنامه عملیاتی دانشگاه شاهد 1406-1402)

از طرفی، اسناد بالادستی دانشگاه در حوزه پژوهش و فناوری می‌تواند برای تصریح فلسفه وجودی و ارزش‌های محوری و نیز تنظیم چشم‌انداز دانشگاه مفید باشد؛ در اینجا، به بعضی موارد از اسناد بالادستی که به نوعی بر تعریفِ نوع، جهت و شیوه حرکت علمی و پژوهشی دانشگاه تأثیرگذارند، می‌توان اشاره کرد: (1) سند تحول راهبردی علم و فناوری کشور، (2) سیاست‌های کلی علم و فناوری، (3) سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی، (4) سیاست‌های کلی علم و فناوری، (5) سیاست‌های کلی نظام برای رشد و توسعه علمی و تحقیقاتی کشور در بخش آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی و (6) نقشه جامع علمی کشور.

تنظیم برنامه راهبردی نیازمند توجه به شرایط و اعمال تغییرات، اصلاحات یا تدابیری در مواجهه با شرایط موجود است؛ استخراج این راهبردها و تعیین دقیقِ نسبت وضع موجود با وضعیت مطلوب، نیازمند توجه به اهداف مدنظر است؛ در اینجا منظور از اهداف کلان، مؤلفه‌های الهام گرفته از فلسفه وجودی و چشم‌انداز است که موجبات تحلیل دقیق‌تر وضع موجود و برنامه‌ریزی آتی می‌شود. از این نظر تصریح اهداف کلان مقدم بر تحلیل شرایط موجود است، چرا که اساساً هرگونه تحلیل و ارزیابی نیازمند اتکا به مبنایی است که اهداف کلان می‌تواند چنین نقشی را ایفا کند.
یکی از مجموعه اهداف کلان دانشگاه و راهبردهای متناظر با آن در حوزه پژوهش و فناوری تنظیم شده که به صورت زیر مورد اشاره قرار گرفته است.