جایگاه علمی دانشگاه در حوزه‌های پژوهشی و فناوری در کشور، رو به ارتقا است|گفت‌وگو با دکتر شهریار بیژنی، معاون پژوهش و فناوری
دانشگاه شاهد پتانسیل بسیار بالایی در حوزه پژوهش و فناوری دارد و تلاش این معاونت در به فعلیت رساندن هرچه بیشتر این ظرفیت بالقوه بوده است
اخیراً هفته پژوهش را پشت سر گذاشته‌ایم؛ اجازه بدهید گفت‌وگوی‌مان را با این پرسش آغاز کنم که جایگاه علمی و فناوری دانشگاه شاهد را چگونه ارزیابی می‌کنید و دستاوردهای معاونت پژوهشی در این حوزه چیست؟
دانشگاه شاهد پتانسیل بسیار بالایی در حوزه پژوهش و فناوری دارد و تلاش این معاونت در به فعلیت رساندن هرچه بیشتر این ظرفیت بالقوه بوده است. وقتی در مورد جایگاه صحبت می‌کنیم، گاهی منظور رتبه‌بندی‌های رایج است و گاهی جایگاه واقعی دانشگاه. در رتبه‌بندی‌های رایج، به دلایلی همچون فاصله زمانی چندساله میان فعالیت‌ها و نتایج قابل ارزیابی، جامعیت دانشگاه، ترکیب متفاوت اعضای هیئت‌علمی و رشته‌های دانشگاه با سایر دانشگاه‌ها، جامع نبودن معیارهای ارزیابی وزارت علوم یا بهداشت در مورد دانشگاه شاهد، ثبت نشدن کامل اطلاعات دانشگاه برای ارزیابی‌ها، متأسفانه رتبه متناسب با واقعیت دانشگاه نمایش داده نمی‌شود. ولی جایگاه واقعی علمی دانشگاه با معیارهای کیفی همچون اثرگذاری در جامعه، کیفیت علمی اساتید و دانش‌آموختگان، اثربخشی اساتید و دانش‌آموختگان دانشگاه در حوزه‌های علمی، فناوری و اجرایی در کشور، رو به ارتقا است.
و چه برنامه‌های برای کسب رتبه‌های بالاتر پژوهشی و فناوری، ارتقاء سطح کیفی و کمّی تولیدات پژوهشی دانشگاه در دست دارید؟
معاونت پژوهش و فناوری وظیفه سیاست‌گذاری، جهت‌دهی، حمایت و پشتیبانی از پژوهشگران و فناوران دانشگاه را بر عهده دارد و تولیدات پژوهشی توسط اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان صورت می‌پذیرد. خوشبختانه در سند چشم‌انداز و برنامه ۵ ساله دانشگاه نسبتاً جامع به این مسئله پرداخته‌شده است و با همراهی خانواده پژوهشی دانشگاه شاهد، پیشرفت قابل قبولی در تحقق برنامه امسال مبتنی بر برنامه ۵ ساله داشته‌ایم.
لطفاً درباره اولویت‌های پژوهشی دانشگاه توضیح دهید و اینکه رویکردتان در مورد مقوله‌هایی مانند ارزیابی پژوهشی، مسئله محور کردن پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی و سیاست‌های تشویقی چیست؟
از مهم‌ترین اولویت‌های پژوهشی دانشگاه شاهد، مسئله-محور شدن پژوهش‌ها، تشویق اعضای هیئت‌علمی به شناخت و رفع نیازهای جامعه، ارتقاء کیفیت پژوهش‌ها و توسعه فناوری است. پژوهانه فناوری باهدف حل مسائل جامعه در سال جاری مصوب شد، به هسته‌های نوآوری شامل گروهی از دانشجویان، دانش‌آموختگان و پژوهشگران با محوریت یک عضو هیئت‌علمی تا ۲۰۰ میلیون تومان و در صورت جذب گرنت برون دانشگاهی تا ۶۰۰ میلیون تومان پژوهانه تخصیص می‌یابد. در راستای ارتقاء کیفیت پژوهش، افزایش معنادار حق تشویق مقالات باکیفیت در سال جاری عملیاتی شد. تشویق تا ۴۰ میلیون تومان از مقالات نمایه شده بین‌المللی باکیفیت بالا و تشویق تا ۶ میلیون تومان از مقالات باکیفیت ISC از این موارد است.
پیرو گفت‌وگوی قبلی تأکید بسیاری بر ارتقای سطح و اثرگذاری پژوهش‌ها در رفع نیازهای جامعه و افزایش ظرفیت تولید علم سودمند، اشتغال و نقش‌آفرینی در تحقق اقتصاد دانش‌بنیان داشتید. شاهدیم که تلاش مضاعفی هم در این زمینه انجام داده‌اید. بفرمایید نتایج آن تاکنون چگونه بوده است؟
علاوه بر پژوهانه فناوری، به طرح‌های پژوهشی داخلی مبتنی بر نیاز دانشگاه و صنعت بیش از یک میلیارد تومان اعتبار تخصیص داده‌شده است. راه‌اندازی مجتمع فناوری دانشگاه (واقع در خیابان شهید نجات الهی) علاوه بر ساختمان مرکز رشد (در خیابان ژاندارمری) جهت استقرار واحدها و شرکتهای فناور و دانش‌بنیان از اتفاقات خوب در توسعه فناوری محسوب می‌شود. راه‌اندازی واحدهای صنعتی و نیمه‌صنعتی تولیدی دانش-محور هم در حال انجام است.
امروزه مهارت افزایی و کارآفرینی دانشجویان و فارغ‌التحصیلان اهمیت بسیاری دارد چراکه هم آینده شغلی نیروی انسانی را تضمین می‌کند و هم باعث رشد و پیشرفت علمی خواهد شد. نگاه جنابعالی به این موضوع چیست و چقدر برای آن اولویت قائل هستید؟
توانمندسازی ارتباطی، مهارتی و فناورانه دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی از راهبردهای مهم در برنامه ۵ ساله پژوهش و فناوری است. در این راستا افتتاح مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه در دو مرحله در سال جاری گامی بسیار مثبت بوده.
در حوزه ارتباط با صنعت وضعیت دانشگاه چگونه است و چقدر پیشرفت داشته‌اید؟
استقبال خوب اعضای هیئت‌علمی از ارتباط با جامعه و صنعت، خصوصاً در دانشکده علوم انسانی و رشد چند برابری قراردادهای برون دانشگاهی دستاوردی ارزشمند محسوب می‌شود. در حال حاضر حدود ۲۵ قرارداد جاری با پژوهشکده قوه قضاییه، متروی تهران، سازمان تأمین اجتماعی، بنیاد ملی نخبگان، شهرداری تهران، گروه مپنا، برخی شرکتهای خصوصی و ارگان‌های نظامی داریم.
دانشگاه شاهد پتانسیل بسیار بالایی در حوزه پژوهش و فناوری دارد و تلاش این معاونت در به فعلیت رساندن هرچه بیشتر این ظرفیت بالقوه بوده است
تبدیل علم به ثروت و گسترش شرکتهای دانش‌بنیان یکی از اهداف مهم معاونت پژوهشی در سال جاری است. دراین‌باره توضیح دهید و بفرمایید چه‌کارهایی انجام‌شده و چقدر به هدف‌های خود نزدیک شده‌اید؟ و در این حوزه چه برنامه‌هایی برای سال آینده دارید؟
یک مسیر پایدار تبدیل علم به ثروت، توسعه شرکتهای دانش‌بنیان مرتبط با دانشگاه با محوریت اعضای هیئت‌علمی و دانش‌آموختگان دانشگاه شاهد است. عملیاتی شدن واحد نیمه‌صنعتی اسانس‌گیری و پالایش اسانس گیاهان دارویی که با سرمایه‌گذاری دوساله معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه در سال جاری به بهره‌برداری رسیده و تلاش برای سرمایه‌گذاری و حمایت از چند طرح تولید صنعتی دانش-محور در راستای تولید پایدار ثروت از علم محسوب می‌شود.
مدتی است که مراکز علمی و دانشگاهی باهدف راه‌اندازی شرکتهای دانش‌بنیان و کارآفرینی توجه خاصی به ایجاد مراکز نوآوری و راه‌اندازی آزمایشگاه‌ها و برگزاری کارگاه‌های آموزشی و پژوهشی داشته‌اند. دانشگاه شاهد در این زمینه چه اقداماتی انجام داده است؟
با تلاش جهادی همکاران و مدیران این معاونت، مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه شاهد در دو مرحله با زیربنای بیش از ۱۰۰۰ مترمربع واقع در طرح جامع دانشگاه راه‌اندازی شد. این مرکز بستری مناسب برای دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی علاقه‌مند به نوآوری، کسب مهارت‌های کارآفرینی و راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا است. علاوه بر اختصاص فضای فیزیکی به علاقه‌مندان، راهنمایی، هدایت و مربیگری فناورانه برای کسب مهارت‌های لازم و تولید محصول و ارائه خدمات دانش-محور توسط صاحب‌نظران و متخصصین امر ارائه می‌شود.
در حال حاضر چگونه از پایان‌نامه‌های تحقیقاتی یا ایده‌های کارآفرینی حمایت می‌شود؟
علاوه بر تشویق دانشجویان به کسب حمایت‌ها و گرنت‌های فناوری و نوآوری سازمان‌های حمایتی مانند بنیاد ملی علم و سامانه نظام ایده‌ها و نیازها (نان)، برنامه‌ای برای حمایت مالی مراکز تحقیقاتی دانشگاه از پایان‌نامه‌ها و رساله‌‌هایی در راستای تولید محصول یا میان‌رشته‌ای هستند عملیاتی شده است. دانشجویان می‌توانند پژوهش‌های خود را در راستای اولویت‌های کاربردی پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه شاهد تعریف کنند تا در قالب طرح‌های پژوهشی درون دانشگاهی از آنها حمایت مالی شود.
خوشبختانه امسال شاهد گسترش همکاری‌های علمی و فناوری دانشگاه با مراکز و سازمان‌های مختلف بودیم و در این زمینه تفاهم‌نامه‌هایی هم منعقدشده است. لطفاً دراین‌باره بیشتر توضیح دهید و اینکه رویکردتان در این حوزه چیست، اولویت‌های معاونت پژوهشی کدام است و چه برنامه‌هایی برای رشد و گسترش آنها دارید؟
ارتباطات هر چه بیشتر و گسترده‌تر برای معرفی دانشگاه شاهد و ظرفیت‌های آن از اهداف حوزه ارتباط با جامعه دانشگاه شاهد است. تجربه ما از ارتباطات با سازمان‌ها این بوده که متأسفانه بسیاری از آنها آشنایی بسیار کم و ناقصی از دانشگاه شاهد دارند و پس از آشنایی، علاقه زیادی به استفاده از پتانسیل بالای دانشگاه پیدا می‌کنند. در حال حاضر به‌غیراز قراردادهای ارتباط با جامعه، حدود ۲۰ تفاهم‌نامه با سازمان‌هایی مانند جمعیت هلال‌احمر، شهر آفتاب، سازمان جهاد دانشگاهی، شرکت آب و فاضلاب، شرکت ایران ترانسفو، پارک علم و فناوری دانشگاه فردوسی مشهد، کانون کارگزاران بورس، شرکت پخش دارویی رازی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه و … داریم.
آیا درزمینه انتشار کتاب و مقالات پژوهشی اعضای هیئت‌علمی در نشریات علمی معتبر داخل و خارج از کشور نسبت به سال گذشته شاهد رشد و افزایش بوده‌ایم؟ در این زمینه با چه مشکلاتی روبه‌رو هستید؟
تعداد مقالات دانشگاه شاهد در نشریات بین‌المللی در سال گذشته میلادی رشد ۱۰ و ۵ درصدی به ترتیب در Scopus و WOS داشته، همچنین کیفیت مقالات نیز در حال افزایش بوده، امیدواریم با تشویق مقالات باکیفیت، این آمار رشد بیشتری در سال‌های آتی داشته باشد. در حوزه نشر کتاب با مشکلاتی مواجه هستیم که ناشی از تحولات فناوری در حوزه رسانه‌های مکتوب، تغییرات فرهنگی، عدم جذابیت اقتصاد نشر است.
در سال جاری با تغیر و تحولات مدیریتی در معاونت پژوهشی مواجه هستیم. این تغییرات با چه رویکردی صورت گرفته و نتایج آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تغییرات مدیریتی باهدف بهره‌مندی از توان مدیران تازه‌نفس، ایجاد تحول و درنتیجه ارائه خدمات بهتر به پژوهشگران و فناوران دانشگاه صورت می‌گیرد.
خانواده دانشگاه شاهد در استفاده از امکانات و خدمات مرکز نوآوری و کارآفرینی
و مرکز رشد دانشگاه در اولویت قرار دارند
با تلاش جنابعالی و همکارانتان سامانه یکپارچه پژوهشی دانشگاه (بهستان) به بهره‌برداری کامل رسیده است. استقبال اعضای هیئت‌علمی از این سامانه چگونه است و چه انتظاری از آنها دارید؟
سامانه جامع آموزشی-پژوهشی بهستان که نسخه ارتقا یافته سامانه گلستان است قابلیت‌ها و امکانات بسیار زیادی دارد و باهمت و تلاش شبانه‌روزی مدیریت امور پژوهشی و همکاری مدیریت فناوری اطلاعات، مرحله استقرار اولیه آن با موفقیت انجام‌شده است. هنوز تا بهره‌برداری کامل از این سامانه فاصله‌داریم. رویکرد معاونت، سامان‌مند کردن کلیه فرایندهای سنتی، ناکارآمد، دستی و غیر شفاف و غیرقابل‌پیگیری از طریق فعال‌سازی مرحله‌به‌مرحله قابلیت‌های سامانه بهستان است. یکی از مهم‌ترین تحولات در ارتقا کیفیت خدمات پژوهشی به اعضای محترم هیئت‌علمی، استقرار سامانه بهستان بوده که به‌تدریج مزایای بسیار زیاد آن برای کاربران روشن‌تر خواهد شد. طبیعتاً هر تغییر سامانه یک دوران گذار شامل تغییر روندها، نیاز به آموزش‌های جدید دارد که شاید در ابتدا برای برخی از اعضای هیئت‌علمی و کارشناسان سختی‌هایی را ایجاد کند.
معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه وظیفه ریل‌گذاری و حمایت
از پژوهشگران و فناوران را دارد ولی حرکت اصلی بر عهده اعضای محترم هیئت‌علمی است.
آیا در مرکز نوآوری برای کارآفرینی بازنشستگان و یا کارکنان دانشگاه هم تمهیدی اندیشیده شده و آیا در این زمینه حمایتی از سوی معاونت صورت می‌گیرد؟
خانواده دانشگاه شاهد در استفاده از امکانات و خدمات مرکز نوآوری و کارآفرینی و مرکز رشد دانشگاه در اولویت قرار دارند.
در یک نگاه کلی بفرمایید برای دست‌یابی به اهداف و برنامه‌های تعیین‌شده در حوزه‌های پژوهشی و فناوری با چه محدودیت‌ها و مشکلاتی مواجه هستید؟
مسیر حرکت و رشد پر از مشکلات بزرگ و کوچک داخلی و بیرونی است و زمانی که سرعت بیشتری داشته باشیم، شاید بیشتر حس شود. ولی مهم‌ترین عامل حل مشکلات، عزم جمعی خانواده دانشگاه شاهد، همت، تلاش و حمایت اعضای محترم هیئت‌علمی دانشگاه از رشد و توسعه پژوهش و فناوری در دانشگاه است. معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه وظیفه ریل‌گذاری و حمایت از پژوهشگران و فناوران را دارد ولی حرکت اصلی بر عهده اعضای محترم هیئت‌علمی است.
چنانچه لازم می‌دانید به موضوعی اشاره شود که در میان این سؤال‌ها به آن پرداخت‌نشده اشاره بفرمایید.
ان شاء الله کتابچه دستاوردهای پژوهشی و فناوری دانشگاه شاهد به‌زودی بر روی وب‌سایت دانشگاه در دسترس عموم قرار خواهد گرفت. معاونت پژوهش و فناوری، تنها واحدی در دانشگاه است که کارمندان محترم، ریز فعالیت‌های روزانه خود را با دقت و ملاحظه ثبت می‌کنند. این امر علاوه بر مستندسازی زحمات این عزیزان، به تحلیل فعالیت‌ها و مدیریت بهتر امور کمک بسزایی نموده است. آنچه به‌عنوان دستاورد این معاونت حاصل‌شده به برکت همکاری و زحمات مخلصانه کارشناسان محترم و مدیران جهادی حوزه پژوهش و فناوری بوده و لازم می‌دانم از این عزیزانی که بسیاری از زحماتشان دیده نمی‌شود و بعضاً در معرض اعتراض‌های صحیح یا نادرست ارباب‌رجوع نیز قرار دارند تشکر کنم.
